Braille
Voor het lezen van boeken, het leren schrijven van een taal of het werken met ingewikkelde informatie is braille nog steeds een belangrijk communicatiemiddel. Auditieve hulpmiddelen kunnen daarbij ondersteunen. Samen kijken we wat het beste past bij u of uw kind.
Veel mensen met een visuele beperking kunnen we bij het lezen en schrijven ondersteunen met (auditieve) hulpmiddelen zoals een gesproken boek, ‘spraaksynthese’ en schermleessoftware. Met schermleessofware is het mogelijk om tekst die op het scherm van een computer, tablet of smartphone staat te laten vóórlezen. Of om deze digitale tekens om te zetten naar voelbare tekens op een speciaal toetsenbord (de brailleleesregel). Veel gebruikte schermleesprogramma’s zijn JAWS en Supernova.
Braille onmisbaar
Het tastbare schrift is nog steeds onmisbaar. Een nadeel als je alleen auditief werkt is bijvoorbeeld dat je in de loop van de tijd het woordbeeld (hoe je een woord schrijft ) kwijtraakt. Neem bijvoorbeeld de naam Beauforthuis (schrijfwijze). Fonetisch wordt dit weer gegeven als Bofoorhuis. Voor het gehoor is dit niet van elkaar te onderscheiden omdat het immers gelijk klinkt.
Daarnaast spreken we regelmatig volwassenen die bij auditief werken ervaren dat ze dingen makkelijker vergeten of minder goed opnemen. Het is mede daarom dat veel mensen auditieve hulpmiddelen en braille naast elkaar gebruiken.
Voor jonge kinderen (vanaf groep 2) is het voor het ‘tactiel ruimtelijk denken’ en het overzicht belangrijk om te werken met een papieren braille boeken. Hiermee groeit het besef van de structuur: kaft, titel, zinnen die elkaar opvolgen en het daadwerkelijk omslaan van de bladzijden. Brailleleerlingen maken bij de start van het braille-onderwijs gebruik van de brailleschrijfmachine én een laptop/computer met brailleleesregel.
Braille leren
Braille heeft een belangrijke plaats in ons onderwijs en we bieden vele mogelijkheden om braille te leren en toe te passen: voor 'jong en oud'. Voor volwassenen betekent braille leren eigenlijk het leren van een nieuwe taal. Het leren onderscheiden van iedere letter vraagt om herhaling en doorzettingsvermogen. In een braille-onderzoek kunt ervaren of braille iets voor jou is.
BrailleStudio
Vanuit de jarenlange onderwijspraktijk ontwikkelde Bartiméus de BrailleStudio, een educatief computerprogramma om het leren lezen en schrijven van braille zo leuk en makkelijk mogelijk te maken. We maken daarbij gebruik van een computer met brailleleesregel en spraakuitvoer.
- Module voor jonge kinderen;
- Module voor mensen die al kunnen lezen en schrijven;
- Module voor rekenen.
Een nieuwe ontwikkeling bij Bartiméus is BraillePi, een kleine computer om braille te leren thuis of op school. BraillePi inmiddels naar tevredenheid getest door kinderen en volwassenen.
Braille-onderzoek
Wil je ervaren of braille iets voor jou is dan kunnen wij een brailleonderzoek doen om kennis te maken met braille. We bekijken dan of je de karakters goed genoeg kunt voelen om het te leren en welke inspanning het kost om braille te leren.
Ervaring
Lineke maakt in de thuissituatie bewust de keuze om óf auditief óf met braille te werken. Ze maakt veel gebruik van het gesproken boek ter ontspanning. Maar niet altijd. Reden daarvoor noemt zij dat zij al de gehele dag achter de computer zit. Af en toe wil ze ook eens lekker op de bank kunnen lezen en zo mogelijk eens niet die koptelefoon op hebben ('die oren eens lekker vrij'). Ze zit dan te veel in dezelfde houding en heeft behoefte aan variatie. Daarom wisselt ze het lezen van braille op papier af met digitaal lezen met behulp van haar brailleleesregel. Braille helpt haar ook bij een andere hobby: het koor waarin ze zingt. Met braille leert Lineke de songteksten. Maar ook als je muziek speelt, is er een oplossing in braille: bladmuziek in braille, braillemuziekschrift.
Zespunts en achtpunts braille
Braillelezers kunnen teksten lezen door met hun vingers combinaties van puntjes af te tasten. Brailleletters kunnen gedrukt zijn in (dik) papier, maar kunnen ook elektronisch worden gevormd door de zogenaamde brailleleesregel.
In het oorspronkelijke brailleschrift zoals bedacht door Louis Braille, bestaan letters en leestekens uit groepjes van 1 tot 6 puntjes. Het 6-punts braille kent het brailleschrift speciale “voorzettekens”, zoals het hoofdletterteken en het cijferteken, waardoor een hoofdletter en een cijfer twee posities in beslag nemen.
Bij de overgang naar het computertijdperk vormden die onhandige extra braillekarakters een reden om over te stappen van 6 punts op 8 punts braille. Met 8 puntjes (puntcombinaties) kun je immers meer informatie in één braillekarakter vastleggen.
De meest gebruikte karakters “a” tot en met “z” zijn in 8-punts ‘computerbraille’ echter hetzelfde als in 6-punts braille. Daarbij worden de extra punten 7 en 8 dus niet gebruikt.
EduVip
Op EduVip is veel informatie te vinden over braille. EduVIP (educatie voor Visually Impaired People) geeft digitale ondersteuning aan het onderwijs van leerlingen en studenten met een visuele beperking in het speciaal onderwijs en het regulier onderwijs. EduVIP is een initiatief van Bartiméus en Visio.