Ervaringsverhaal: afhankelijkheid

Afhankelijk zijn, het is een schrikbeeld voor hem. Na wat doorvragen bleek dat afhankelijk zijn Evert het gevoel gaf minderwaardig te zijn. Een watje, niet meer in staat om dingen zelf te doen. Natuurlijk weet hij dat het gevoel minderwaardig te zijn eigenlijk nergens op slaat, hij kan er niets aan doen. Maar toch….

Door ziekte of een beperking afhankelijk worden, kan grote vragen naar voren brengen. Wie bén ik nog met mijn beperkingen? Wie ben ík met deze ziekte? Wat kan ik nog in het leven met deze ziekte of beperking? Voor wie ben ik nog van betekenis als ik niet meer… En welke waarde heeft mijn leven nog als….

Dat deze levensvragen naar boven komen is natuurlijk niet zo gek. We ontlenen onze identiteit vaak aan een baan, onze interesses of onze plek in een groep of de maatschappij. Als dan ineens al deze vanzelfsprekendheden op losse schroeven komen te staan, dan gaan we over onszelf nadenken. Ook Evert, die het bijvoorbeeld een vreselijke gedachte vindt dat hij binnenkort nergens meer naartoe kan zonder hulp.

Afhankelijkheid betekent dingen uit handen geven. Veel mensen verbinden dat aan de term loslaten. Klopt dat wel?

Evert weet dat hij straks zijn persoonlijke verzorging uit handen moet geven en dat hij afhankelijk is van vervoer door anderen om ergens te komen. Al doorpratend over die persoonlijke verzorging komt naar voren dat hij erg opziet tegen het steeds door een ander verzorgd moeten worden. Steeds iemand anders aan je lijf die denkt dat hij of zij wel weet wat goed voor je is, of erger nog, geen rekening houdt met hoe je het wilt.

Afhankelijkheid en loslaten waren voor hem hierin synoniem. Door de term loslaten te vervangen door regie kwam het afhankelijk zijn voor hem in een heel ander perspectief te staan. Zelf de regie houden over hoe je verzorgd wil worden, zelf bepalen of je met een taxi vervoerd wordt of dat je met extra begeleiding nog zo lang mogelijk met de trein gaat bijvoorbeeld. Of zelf bepalen waar de dingen in je huis opgeruimd worden, zodat jij ze ook weer terug kunt vinden. En sterker nog, zelf de regie houden over de vraag of je je afhankelijk wilt opstellen van anderen of dat je liever eerst alles zelf uitzoekt. Geen mens is hierin namelijk hetzelfde.

Je afhankelijk voelen van anderen is per persoon verschillend. Sommige mensen vinden het niet erg of zelfs fijn als ze hulp krijgen van anderen. Anderen willen zo lang mogelijk alles zelf doen, de dingen zelf uitzoeken en worden boos als je ze ongevraagd helpt. Er is dus geen goed of fout in wel of niet afhankelijk willen zijn.

Afhankelijkheid kan frustratie en irritatie opleveren. In een omgeving waarin hulpverleners of mensen uit je directe omgeving, hoe goed bedoeld ook, je dingen uit handen nemen omdat je het misschien wel niet meer kunt, kunnen die frustratie en irritatie groot zijn. Zelf bepalen of je dingen uit handen geeft, voelt van binnen heel anders dan dat dingen je uit handen genomen worden. Kun je aangeven hoe je wilt dat de dingen lopen of vind je dat lastig? Heeft de term afhankelijkheid voor jou een negatieve betekenis of vind je het wel fijn dat mensen je af en toe helpen zodat je niet alles zelf hoeft uit te zoeken? Waar leg je de grens van je eigen autonomie?

Een zorgverlener kan dit bespreken met een cliënt. Hoe is het voor deze cliënt? Hoe voert hij of zij de regie? En voor u als professional? Bent u in uw werk soms onbewust geneigd om iemand dingen uit handen te nemen? Hierover het gesprek aangaan, schept helderheid voor beide kanten.

Evert is nu nog op een punt dat hij graag de touwtjes in handen houdt. Hij zal niet kunnen voorkomen dat hij steeds meer geholpen moet worden, maar hij wil wel zelf bepalen op welke manier dat helpen gebeurt. Hij moet dingen uit handen geven, maar van helemaal loslaten en afwachten hoe dat gebeurt, is bij hem dus geen sprake.

Anke de Jong, mede auteur van Verlies binnestebuiten

Oktober 2018