Welk licht past bij jou?

Bij binnenkomst in de lichtbelevingsruimte, zie ik in eerste instantie nog niet veel bijzonders. In het midden staat een tafel om een gesprek aan te voeren en achterin de kamer is een zithoek. Na beter kijken valt het me op dat er bij de zithoek nogal veel staande lampen staan. Ook hangen er een aantal armaturen aan de muur en staat er een soort van diaprojector op een lage kast.

Maaike Swennenhuis en Hester Dekkers heten me van harte welkom in hun domein. Maaike gaat met mij het onderzoek doen en Hester kijkt, als kersverse verlichtingsdeskundige, met ons mee.

Elke sessie in de lichtbelevingsruimte begint met het bespreken van de verlichtingsvraag van de cliënt. Zelf vind ik het lastig om ’s avonds in huis dingen te vinden. Sfeerverlichting is voor mij niet voldoende. Maar hoe zorg ik voor goed licht voor mezelf en houd ik het huis toch gezellig voor mijn partner? 

Maaike: "Ik raad cliënten altijd aan om hun partner mee te nemen. Het onderzoek in het lichtlab is vaak een eye-opener voor partners, ze krijgen inzicht in hoe veel of hoe weinig hun partner met of zonder licht ziet. Ook geeft het gesprek in de lichtbelevingsruimte veel inzichten en krijgt ook de partner de mogelijkheid om mee te denken over het beter verlichten van de woning."

We starten de sessie met het belangrijkste onderzoek: het lichtlab. Hierbij wordt de kamer geheel verduisterd. Op een groot scherm wordt een foto van een huiskamer getoond, die met verschillende sterkten verlicht zal gaan worden.

We beginnen met de huiskamer bij maanlicht: 1 lux. Of ik kan zien wat er in de huiskamer staat? Nou, dat is lastig. Ik zie wat vormen en contouren, maar echt duidelijk is het niet allemaal. Ik zie achterin de kamer iets groots. En o ja, rechts staat ook nog wat. Ik denk dat ik wel voorzichtig door deze kamer zou kunnen lopen zonder ongelukken, maar het zou me veel energie kosten.

Maaike doet er wat licht bij en ik zie nu wat er rechts tegen de achtermuur staat. Ik herken het aan de vorm en zie nu welke kleur het heeft. Wat het precies is, mag ik van Maaike in dit artikel niet verklappen in verband met toekomstige onderzoeken.

Dat er in de kamer nog allerlei kleine dingen liggen, zie ik pas als het licht behoorlijk is opgeschroefd. "We zitten nu op zo’n 400 lux", aldus Maaike. Ik schrik wel even als ze vervolgt: "in een huiskamer met sfeerverlichting in de avond is gemiddeld vaak maar 20 lux". Gelukkig ligt er bij mij thuis nooit rommel op de grond waarover ik kan struikelen.

Bij mij is dat standje bouwlamp. Maaike stelt me gerust. "Natuurlijk weet je in je eigen huiskamer waar alles staat. Maar om toch prettig en ontspannen te kijken, heb je meer licht nodig." Tja, bij mij is dat dus standje bouwlamp, concludeer ik.

Na het onderzoek in het lichtlab zijn mijn ogen behoorlijk moe. Tijd om even pauze te houden. Tijdens de thee vraag ik welke mensen er vooral van deze lichtbelevingsruimte gebruik maken. Zijn dat volwassen, ouderen of juist kinderen? Maaike geeft aan dat het nu vooral volwassenen en ouderen zijn. Ouderen merken bijvoorbeeld dat ze slechter gaan zien en willen zo lang mogelijk kunnen blijven koken en de krant lezen.

Kinderen ziet Maaike nog niet zo vaak voor een verlichtingsonderzoek. Dat vindt ze jammer, want dit onderzoek geeft nuttige inzichten voor de ouders en voor het kind zelf. Het probleem is dat er in het leven van slechtziende kinderen vaak veel tegelijkertijd gebeurt waar de aandacht van ouders en hulpverleners naar uit gaat. Denk aan het leren om zelfstandig te lopen of fietsen, alles rondom school, sociale vaardigheden en het leren omgaan met een computer of smartphone. Vaak wordt er dan niet meer gedacht aan een onderzoek in de lichtbelevingsruimte.

Maaike: "Voor ouders en de omgeving van slechtziende kinderen is het essentieel om te weten welke verlichting het beste bij het kind past. Ook om te weten in hoeverre hij of zij hinder heeft van licht. Dit is belangrijk voor onder andere school, spelen, ontwikkelen, ontspannen en leren. Want door de omgeving goed te verlichten, kan het slechtziende kind de omgeving zo optimaal mogelijk waarnemen en dus ook zo goed mogelijk ontwikkelen en leren."

Tijd om ons te verplaatsen naar de lichtbelevingsruimte, een soort mini-huiskamer. Ik mag lekker gaan zitten met de thee die ik nog over heb. Maaike laat me verschillende soorten licht zien. Wat opvalt is dat je het verschil in verlichting pas echt goed ziet wanneer er verschillende soorten lampen naast elkaar staan.

Een goede staande lamp, gericht op het plafond kan een huiskamer voorzien van mooi gelijkmatig licht. "Voor veel cliënten is gelijkmatigheid belangrijk", zegt Maaike. "Niet steeds hoeven switchen van licht naar donker en dan weer naar licht scheelt een hoop energie."

Aan het kleine stukje aanrecht in de hoek laat Maaike zien dat een goede lamp boven het werkblad een wereld van verschil maakt. "Maar, vergeet er dan niet om een latje voor te maken, anders schijnt het licht in je ogen en dan heb je er alleen maar last van."

Maaike: "We kijken bij lichtoplossingen naar kwaliteit, maar ook naar betaalbaarheid. We zijn met onze kennisgroep altijd op zoek naar betaalbare verlichting met de juiste eigenschappen. Die testen we dan en als de lamp goed is, kunnen we hem gebruiken voor onze advisering aan cliënten."

Een onderzoek naar verlichting lijkt vooral iets voor mensen die gebaat zijn bij lekker véél licht. Maar ook voor mensen die hinder van licht hebben, is een onderzoek in één van de lichtbelevingsruimtes van Bartiméus nuttig. Hoe kunnen zij hun huis zo inrichten dat er wel wat benodigd licht is, maar dat ze er geen last van hebben?

Maaike laat raambekleding zien die verschillende hoeveelheden licht doorlaat. Het zonnetje schijnt volop buiten, dus de verschillen zijn goed te zien. Voor mensen die lichtschuw zijn is zo’n heldere zomerdag natuurlijk een ramp qua licht, maar met deze zonwering kan het licht zo gefilterd worden dat er nog maar 2% van naar binnen komt.

Maaike: "Het mooie aan deze filters is dat ze veel licht tegenhouden terwijl het zicht naar buiten toch (deels) behouden blijft. Zeker voor cliënten met meerdere huisgenoten is dit vaak een goede oplossing: voor de cliënt wordt het hinderlijke licht weggenomen en de de partner en kinderen kunnen nog wel naar buiten kijken. Ook wanneer mensen zoveel hinder van het buitenlicht ondervinden dat zij eigenlijk de hele dag de gordijnen gesloten moeten houden is dit een mooie oplossing. Op deze manier voelt men zich minder opgesloten in huis."

Na het uitproberen van de lampen en de zonwering is het tijd om af te sluiten. Alles bij elkaar zijn we toch anderhalf uur bezig geweest. Ik merk dat ik tijdens de sessie vooral veel gehad heb aan het gesprek dat ik met Maaike heb gevoerd en de tips die ze me heeft gegeven. Maaike beaamt dit: "Het gesprek is essentieel om erachter te komen wat iemand prettig vindt en wat niet. Ook is het gesprek belangrijk, omdat je op deze manier kunt aansluiten bij waar iemand behoefte aan heeft in de thuissituatie. Ik gebruik het gesprek ook altijd om mensen uitleg en inzichten te geven. De resultaten van het lichtlabonderzoek zijn hierbij heel nuttig."

Maaike: "Ieder persoon, iedere situatie en ieders lichtbehoefte is verschillend. Wat voor de één werkt, werkt voor de ander misschien helemaal niet. Door met elkaar te praten over de ervaringen die de cliënt tijdens het onderzoek heeft opgedaan, komen we samen tot ideeën. Soms kan dat betekenen dat we de cliënt adviseren een muur te schilderen, zijn activiteiten in huis aan te passen of een lamp aan te schaffen. Soms kan dat ook betekenen dat we verder onderzoek gaan doen in de thuissituatie. Ik zorg er altijd voor dat de adviezen die ik geef op papier komen te staan, inclusief de technische specificaties, zodat de cliënt er thuis verder mee kan."

Maaike laat me de ruimte niet verlaten zonder me een aantal handige verlichtingstips mee te geven:

• Zorg voor goede algemene verlichting die de ruimte egaal verlicht. Dit is te realiseren met een goede uplighter (staande lamp die naar boven schijnt) die veel licht geeft en dimbaar is. Belangrijk aan een goede uplighter is dat deze geen hinderlijk licht naar beneden geeft en voldoende licht geeft. Voordeel van de hedendaagse uplighters is dat deze voorzien zijn van LED verlichting. Niet alle uplighters die op de markt zijn geven voldoende verlichting voor slechtzienden, dus wees hier wel alert op.
• Zet een lampje achter je televisie. Van een scherm komt licht. Wanneer het donker is achter de televisie kan dit vermoeiend zijn voor je ogen. Als je er een klein lampje achter maakt, is het licht meer in evenwicht.
• Gebruik voor detailzien een goede taaklamp. Bijvoorbeeld eentje die verstelbaar en dimbaar is, veel licht geeft én is instelbaar van lichtkleur.
• Voor op de camping, in de klas of in een restaurant zijn ook handige inklapbare taaklampjes op accu of batterijen te koop. Belangrijk hierbij is om voor een lampje te kiezen die voldoende licht geeft.