Sport en bewegen met een meervoudige beperking

Bewoners met een visuele èn een ernstige lichamelijke beperking kunnen bijvoorbeeld zwemmen, fitnessen vanuit een rolstoel of meedoen studo (een mix van judo met Sherborne invloeden).

Visuele en lichamelijke beperking

Voor mensen met een visuele en (ernstige) lichamelijke beperking is het extra belangrijk om voldoende te bewegen. Daarmee kan je andere lichamelijke ongemakken en klachten voorkomen of verminderen. Zoals darmklachten of heupproblemen. Steeds meer hulpmiddelen kunnen beweging stimuleren. 

Visuele en verstandelijke beperking

Of iemand sport hangt niet alleen af van de mate waarin iemand kan bewegen. Soms kan iemand wel lopen, maar vindt diegene het spannend om zich zelfstandig te verplaatsen in de ruimte. Als ouder of begeleider kan je hem of haar helpen door dichtbij te blijven of houvast te geven aan bijvoorbeeld een looprekje of rolstoel. Dagelijks oefenen in een vertrouwde omgeving is erg belangrijk. Dat levert positieve ervaringen op. Als hij of zij zich veilig en zelfverzekerd voelt, dan kunnen jullie misschien voorzichtig experimenteren met andere paden of zelfstandiger lopen. 

Visuele en auditieve beperking

Voor mensen met een beperking in zien en horen, in combinatie met een verstandelijke beperking, is het vaak lastig om passende (beweeg) activiteiten te vinden. Je kunt immers niet goed op afstand begeleiden en zelfstandig door de ruimte gaan is voor een cliënt vaak spannend.

Om te laten zien dat ook deze mensen heel veel mogelijkheden hebben qua beweging, is de publicatie Outdoor activiteiten geschreven. Hiermee kan je zelf aan de slag om uitdagende bewegingsactiviteiten voor jouw cliënt te ontdekken. Wist je trouwens dat cliënten van Bartiméus elk jaar meegaan op een internationale outdoorweek? Voor meer informatie hierover kan je contact opnemen met het Bartiméus Expertisecentrum Doofblindheid.

Sherborne

Medewerkers van Bartiméus passen beweging toe om kinderen en volwassenen zelfvertrouwen te geven, hen lichaamsbewust te maken en zich te laten uiten door lichaamstaal. Daarbij ontwikkelden we speciaal voor iedereeen met een (ernstige) meervoudige beperking de methode Sherborne door. Deze methodiek stimuleert met spelvormen om in beweging te komen en daarnaast ook het contact met de begeleider, ouder of naaste te verbeteren. Per persoon passen we de activiteiten aan op wat mogelijk en wenselijk is. Soms is dat liggend, in een rolstoel of juist staand.

Voorbeeld oefening: Met deze oefening kun je iemand bewust maken van zijn of haar lichaam. Als begeleider zit je op de grond met je benen wijd. De ander gaat tussen de benen van de begeleider in zitten. Als begeleider beweeg je rustig heen en weer. Van links naar rechts. Van voor naar achter. Je wiegt samen. Zo maak je als het ware een 'huisje' voor de ander. Als dit goed gaat kun je proberen om het 'huisje' meer en minder te sluiten door de armen om het lichaam van de andere te buigen. Het werkt vaak rustgevend om het wiegen te begeleiden met zachte stemgeluiden of neuriën. 

Als iemand slecht ziet, of blind is, en daarnaast een verstandelijke beperking heeft, dan kan het heel spannend zijn om een ruimte te verkennen en je te verplaatsen. Bewegen is juist voor iedereen met een meervoudige beperking heel belangrijk. Afwisselende beweging kan namelijk extra lichamelijke ongemakken, zoals darm- of heupproblemen, voorkomen. Hoe prikkel je hen dan om, soms letterlijk, steeds een extra stapje extra te zetten? We vroegen het aan onze collega Marie Louise Straus, auteur van het boek ‘Met het oog op meedoen’, aan de hand van twee praktijkvoorbeelden.

Eline en de bal

Eline is een meisje van 4 jaar. Ze is blind. Eline functioneert, door een ontwikkelingsachterstand, op het niveau van een baby. Fysiek kan ze van haar buik naar haar rug rollen en weer terug. Ze ligt graag op de speelmat en speelt dan vooral met speelgoed met geluid. Wanneer speelgoed valt of wegrolt, zoekt ze kort. Al gauw begint ze daarna te mopperen. Meestal speelt ze pas weer verder als haar ouders haar weer een speeltje geven. Eline gaat dus niet op onderzoek uit. Ze beweegt zich nauwelijks in de ruimte en komt niet van haar speelmat af. Doordat Eline zo weinig initiatief toont, maken haar ouders zich zorgen. Ze vragen zich af hoe ze hun dochter meer in beweging kunnen krijgen.

Advies van Marie Louise

Eline haar leefwereld is niet groter dan haar armen kunnen reiken. Ze begint te begrijpen dat speelgoed er nog wel is, als ze het niet meer hoort of ziet. Ze weet nog niet dat ze zelf ook op zoek kan gaan naar speelgoed door te rollen in de richting waar het speeltje is gevallen. Gebruik daarom speeltjes met geluid, zoals een zachte rinkelbal. Prikkel Eline door de bal te laten horen en haar ermee aan te raken. Als ze de bal wil pakken, houd je de bal ver genoeg zodat ze extra moet reiken om de bal te pakken. Stimuleer haar en beloon de inspanning door het speeltje te  geven en haar te complimenteren.

Herhaal dit spelletje en maak de afstand steeds iets groter. Help haar als het moeilijk gaat door haar een duwtje in haar rug te geven. Zo ervaart ze dat ze al rollend het speeltje weer kan pakken. Moedig haar aan en laat haar merken dat je trots op haar bent als het haar lukt om het speeltje te vinden!

Rick met ritmegevoel

Rick is 16 jaar en woont in een zorginstelling. Hij is ernstig slechtziend en heeft een verstandelijke beperking. Hij functioneert op het niveau van een driejarige. Hij is dol op muziek. Rick beweegt weinig spontaan en heeft een lichte mate van overgewicht. Rick is vaak eigenzinnig en tegendraads. Hij weigert regelmatig om van zijn woning naar een andere plek toe te lopen.

Om Rick toch voldoende beweging te geven, nemen ze hem regelmatig mee naar de gymzaal. Hij verstijft als hij binnenkomt en wil ook niet onder begeleiding de gymzaal in. Eenmaal op een trampoline of trimfiets vindt hij het leuk. Het vraagt dus veel tact en overredingskracht. Begeleidster Elisabeth ontdekt toevallig dat Rick het leuk vindt als ze hem toezingt met: “lopen, lopen, lopen naar Elisabeth.” In het ritme van het liedje huppelt hij naar haar toe. Ze is verbaasd hoe gemakkelijk hij in beweging komt.

Advies van Marie Louise

Rick is gevoelig voor ritme en melodie. Gebruik dat om overgangen voor hem gemakkelijk te maken en hem in beweging te krijgen. Klap op een rijmpje, liedje en nodig hen zo uit om te lopen. Je kunt voor hem uit lopen en hem met een liedje stimuleren naar je toe te komen op het geluid van je stem. Probeer ook eens of hij het leuk vindt om samen te zingen en te klappen. Rick blijft het liefste thuis en houdt niet van bewegen. Hij voelt wanneer er iets van hem wordt verwacht wat hij niet zo leuk vindt en inspanning vraagt. Door speels ritme en melodie te gebruiken, vergeet hij dat hij tegen de nieuwe activiteit opziet.