Steeds meer instellingen en hulpmiddelen op de smartphone als het zicht minder wordt

Voor veel mensen die wat ouder zijn en problemen hebben met zien, is de smartphone een toegankelijk communicatiemiddel. Een smartphone kun je overal mee naartoe nemen, heeft specifieke apps die hulp kunnen bieden en is een stuk eenvoudiger in gebruik dan een laptop of desktop computer. Op een computer zijn er bijvoorbeeld meer handelingen nodig voordat u een mailtje heeft verstuurd. Op de smartphone is er naast e-mail ook het populaire WhatsApp, dat redelijk goed toegankelijk is voor mensen met een visuele beperking. Met WhatsApp kunt u gemakkelijk tekst- en spraakberichtjes of foto’s delen met uw zoon, dochter of wie dan ook.

Als we kijken naar de huidige generatie smartphones en tablets, dan bieden deze allerlei mogelijkheden om het toestel ook met beperkt zicht te kunnen gebruiken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan instellingen voor het vergroten van leestekens en letters, het vergroten van contrast of spraakondersteuning. Kunt u de tekst op een scherm niet goed lezen, of kost dat te veel energie? Met een voice-overfunctie wordt de informatie op het beeldscherm, van e-mails, websites of documenten, voorgelezen. Deze functie zit tegenwoordig ingebouwd in smartphones, tablets of programma’s van Microsoft en Apple. Wanneer het zicht zodanig is dat dit niet voldoet, is er geavanceerde schermleessoftware, zoals Jaws, SuperNova, Apple VoiceOver of Android TalkBack. Geniet u van films of een televisieserie, maar kunt u de details niet goed meer volgen? Dan kan audiodescriptie (gesproken beeldbeschrijving) voor u een uitkomst zijn. Via de app Earcatch kunnen beschrijvingen die door echte mensen zijn ingesproken beluisterd worden. Doordat Earcatch als het ware meeluistert naar het televisieprogramma, weet de app precies wat wanneer verteld moet worden.

Naast de genoemde hulpmiddelen zijn er digitale spraakassistenten waarmee u uw smartphone gesproken opdrachten kunt geven. ‘Hoe laat gaat de eerstvolgende trein van Bussum naar Amsterdam?’ ‘Maak mij wakker om 7 uur.’ ‘Gaat het regenen?’ ‘Bel een contact in de telefoonlijst.’ U zult verrast zijn door de reactie. Bekende spraakassistenten zijn Siri op de iPhone of Google Assistant op Android. Met spraakassistenten is het ook steeds vaker mogelijk om apparaten thuis te bedienen, zoals de thermostaat, lampen of de radio. Spraakassistenten hebben het grote voordeel dat u met één spraakopdracht meerdere handelingen en knoppen kunt vervangen. U hoeft die knoppen niet meer op te zoeken en de handelingen niet meer te leren. Dat kan een uitkomst zijn als het zicht niet goed meer is of de motoriek minder wordt. Het bespaart veel visuele en lichamelijke energie.

De betekenis van de smartphone voor het contact van ouderen met naasten is al even genoemd: WhatsApp, e-mail én bellen natuurlijk – met alle nieuwe mogelijkheden zou je die laatste bijna vergeten. Een andere functie van de smartphone waar veel vraag naar is, is ondersteuning bij het lezen. Met de app Passend Lezen heeft u bijvoorbeeld toegang tot meer dan 80.000 gesproken luisterboeken en tijdschriften via de bibliotheekservice Passend lezen. Meer info is te vinden op de website: www.passendlezen.nl. Passendlezen: Apple store (iPhone) | Play store (Android telefoon)

Slechtziende of blinde mensen hebben behoefte aan (digitale) hulpmiddelen voor ondersteuning van de mobiliteit: zelfstandig uw weg kunnen vinden, zowel thuis als buiten de deur. Hiervoor bieden diverse elektronische navigatiesystemen op de smartphone een sprekende hulp. Die gesproken navigatie is voor mensen met een visuele beperking op twee manieren te gebruiken. U kunt een app de route laten uitstippelen die u de weg wijst (navigatie) of een app gebruiken die informatie geeft over de nabije omgeving, zoals naderende kruisingen of de huidige locatie (oriëntatie).

Veel slechtzienden en blinden hebben behoefte aan een app voor plaatsbepaling. Ze willen dan checken of ze zijn waar ze denken te zijn. Dit kunnen checken geeft zekerheid. U weet dat u de route die u heeft geoefend goed aflegt. Of u weet zeker dat u verdwaald bent en kunt uw route tijdig herpakken of hulp inschakelen. Zowel de spraakassistent Siri op de iPhone als Google Assistent kan u vertellen waar u bent. Vraag ‘Waar ben ik?’ en u krijgt het adres van uw locatie. Een aan te bevelen navigatie-app is Lazarillo, waarover meer in het overzicht ‘Handige gratis apps’.

De indoor navigatie-app eZwayZ is sinds de zomer 2023 beschikbaar in de App Store voor gebruik op een iPhone 8 of hoger. Bartiméus is als kennispartner betrokken geweest bij de ontwikkeling van deze app. Mensen met een visuele beperking kunnen hiermee binnen openbare, overdekte ruimtes volledig zelfstandig op de plek van bestemming aankomen. Want hoe belangrijk is het om niet alleen de ingang van het gemeentehuis te vinden, maar ook zonder hulp bij de balie aan te komen? Of zelfstandig de polikliniek van het ziekenhuis te bereiken? De app is gratis en bruikbaar op steeds meer plekken, zoals Nemo in Amsterdam, Station Arnhem Centraal, Bartiméus Atrium Zeist en het Rijksmuseum. Meer info: www.ezwayz.com.

Hulp van een app is geen wondermiddel dat alle mobiliteitsbeperkingen voor mensen met een visuele beperking wegneemt, maar het is een aanvulling op bestaande vaardigheden. Als u minder ziet, heeft u vaak nog extra oefening nodig om de navigatie goed te kunnen gebruiken. Want als u aan de rechterkant van de straat loopt en de navigatie zegt dat u linksaf moet slaan, wat doet u dan? Waar steekt u over? Of hoe bepaalt u, voordat u van huis gaat, wat de veiligste route is? Bartiméus en Visio bieden hiervoor mobiliteitstrainingen. Het gaat dan niet alleen om uitleg over het gebruik van een (navigatie)hulpmiddel, maar ook om de strategie en vaardigheid om het in de persoonlijke situatie toe te passen. Dit geldt voor activiteiten op het terrein van mobiliteit, maar eigenlijk voor persoonlijke hulpvragen op alle levensgebieden. Denk aan: hobby’s, ontspanning, (vrijwilligers) werk, eenzaamheid en sociale contacten. Hulpmiddelen voor mensen met een visuele beperking komen in alle soorten en maten en zijn verkrijgbaar bij leveranciers.

Een onderzoek bij Bartiméus of Visio biedt het benodigde inzicht in de visuele problemen en de mogelijkheden die er zijn om bepaalde activiteiten met plezier te kunnen blijven doen. U kunt bij Bartiméus ook terecht voor een demonstratie van technologische hulpmiddelen. Als het gaat over een smartphone of tablet, krijgt u advies over de toegankelijkheidsinstellingen van het toestel, advies over geschikte apps en ondersteuning bij de toepassing van die apps in uw praktijk. U kunt zelf ervaren wat bij u past. Op de pagina Computers, telefoons en tablets vindt u meer informatie.

Heel veel apps zijn gratis te downloaden. Apps voor een Android-telefoon of tablet staan in de Google Play Store, apps voor een iPhone of iPad (iOS) in de App Store van Apple. Een overzicht van deze apps, met omschrijving wat u ermee kunt en waar u de app kunt vinden, vindt u op de pagina 'Beste gratis apps voor mensen die slechtziend of blind zijn'.