Lichtschuw en nachtblind: overeenkomsten en verschillen

We stelden daarom vier vragen aan onze orthoptist Heleen Veen. Ze bespreekt de verschillen van de twee oogbeperkingen, de impact bij zowel kinderen als ouderen. En geeft praktische tips en inzicht in de mogelijkheden.

Heleen: 'We kennen verschillende niveaus van lichtschuwheid en nachtblindheid. Bij verschillende oogaandoeningen kan iemand last van licht krijgen. Bekende diagnoses hiervan zijn bijvoorbeeld albinisme, achromatopsie of hoornvliestroebelingen. De extreem lichtschuwe mensen met achromatopsie (volledige kleurenblindheid, waarbij de kegeltjes niet functioneren) kunnen hun ogen bijna niet openhouden bij daglicht of felle omgevingsverlichting. Daarom dragen ze graag donkere filterbrillen met kapjes aan de zijkant of donkere filtercontactlenzen.

Maar we kennen ook oogaandoeningen die in mindere mate lichtschuwheid opleveren. Mensen die dit hebben dragen graag een pet met grote klep (bij bijvoorbeeld een hinderlijke laagstaande zon), een zonnebril op sterkte, of gebruiken een bril met meekleurende glazen. Een plek in de klas met de rug naar het raam helpt schoolgaande kinderen die lichtschuw zijn om minder last te hebben van licht. Ook thuis of op kantoor kan de plek ten opzichte van het raam de mate van lichthinder beïnvloeden.

Mensen met de diagnose nachtblindheid. hebben in verschillende mate problemen met zien in schemer en donker. Dit valt extra op in het najaar en in de winter. Zij hebben ook meer moeite met zien op donkere plekken binnenshuis. Ouders denken soms dat kinderen slechter zijn gaan zien wanneer het najaar begint, maar dan komt dat doordat het ’s avonds eerder donker wordt en ’s ochtends langer donker is. Er zijn ook veel volwassenen die’s avonds meer moeite hebben met scherp zien dan overdag en daardoor bijvoorbeeld niet graag autorijden in het donker. In de volksmond noemen we dat dan vaak nachtblind, terwijl het dan niet om een netvliesaandoening gaat.'

Heleen: 'Bij lichtschuwheid kan het dragen van een filterbril problemen geven bij sociale contacten. Je kunt niet zien waar iemand met een filterbril naar kijkt. Ook het dragen van een pet vanwege lichthinder kan bij kinderen met bijvoorbeeld de diagnose albinisme op school problemen geven. Docenten zien liever niet dat een leerling een pet in de klas draagt en verbieden dit meestal ook. Het is dan goed om uit te leggen waarom de pet als hulpmiddel dient, maar dat kan wel lastig worden bij verschillende lessen met wisselende docenten. En wanneer iemand met veel lichthinder graag binnenshuis weinig verlichting aandoet en soms zelfs de gordijnen sluit overdag, kan dit voor de overige gezinsleden beperkend werken en discussie geven.

Bij nachtblindheid is er een verschil in zelfstandig kunnen functioneren overdag of op een donkere avond. Voor opgroeiende tieners kan het moeilijk zijn om hiermee om te gaan. Leeftijdsgenoten krijgen meer zelfstandigheid en zij moeten bijvoorbeeld gebracht en gehaald worden. Het kan voor de omgeving ook verwarrend zijn wanneer iemand zich overdag prima kan redden en ’s avonds begeleiding nodig heeft.'

Heleen: 'Bij lichtschuwheid kan het in het najaar en in de winter lastig zijn dat de zon vaak laag staat en voor meer lichthinder zorgt. Gebruik van de filterbril/pet of zonnebril blijft dan nodig als hulpmiddel. Voor het vergroten van de zelfstandigheid bij milde en matige vormen van nachtblindheid kan het helpen om extra verlichting op de fiets te monteren. En kies bijvoorbeeld een fietsroute met goede straatverlichting en verkeerslichten bij plekken om over te steken, dat kan de veiligheid vergroten (ook al is dat misschien niet de kortste route). Bij ernstige nachtblindheid helpen deze maatregelen niet afdoende en kan begeleiding of gebruik van een hulpmiddel (bijvoorbeeld een taststok bij het lopen) nodig zijn.'

Heleen: 'In ons Expertisecentrum Diagnostiek Visuele Aandoeningen kunnen we zowel kinderen als ouderen onderzoeken naar de oorzaak van matige/ernstige lichtschuwheid of klachten van nachtblindheid. Door middel van diagnostisch onderzoek bepalen we of de klachten onderdeel zijn van een oog- of netvliesaandoening of bijvoorbeeld leeftijdgebonden zijn. We kunnen ook speciale verlichtingsonderzoeken inzetten bij aandoeningen waarbij matige tot ernstige lichtschuwheid voorkomt. Hierbij kijken we naar de mate van lichthinder/lichtschuwheid en het filter dat passend is om de lichthinder te verminderen.

Ook kunnen onze medewerkers thuis of op school óf op de werkplek een onderzoek doen naar eventuele aanpassingen die nodig zijn in verband met ernstige lichtschuwheid. Er zijn bijvoorbeeld speciale screens voor op de ramen, waarbij het licht zodanig wordt tegengehouden dat iemand die ernstig lichtschuw is binnenshuis minder klachten heeft. Met deze screens krijgen de overige gezinsleden toch daglicht in huis en hoeven de gordijnen niet dicht overdag.

Professionals van onze afdeling Mobiliteit kunnen meedenken over mogelijkheden voor zelfstandig reizen en functioneren bij ernstige vormen van nachtblindheid. Bij een low vision onderzoek wordt ook specifiek gekeken naar de behoefte aan licht om visueel optimaal te kunnen functioneren. Daarna kan er advies op maat worden gegeven voor de verlichting thuis of op school en/of op de werkplek.'

Iedereen met lichtschuwheid of nachtblindheid kan door een behandelend oogarts worden doorverwezen naar Bartiméus voor eerdergenoemde aanvullende onderzoeken.

Heeft u vragen over slechter zien en wilt u uw zelfstandigheid of dat van uw kind vergroten? Neem dan contact op met Bartiméus via telefoonnummer 088 - 88 99 888.